ΓΑΡΔΕΝΙΑ

11 Ιουλίου, 2018
Η γαρδένια είναι ένας πολύ δημοφιλής θάμνος με λευκά εύοσμα λουλούδια και γυαλιστερό σκουροπράσινο φύλλωμα. Το γένος της γαρδένιας λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τον Alexander Garden, έναν φυσιοδίφη από το Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας των ΗΠΑ κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας. Η γαρδένια ανήκει στην οικογένεια των Ρουβικοειδών και το γένος της περιλαμβάνει πάνω από 200 είδη. Το πιο σημαντικό είδος η Γαρδένια η ιασμοειδής (Gardenia jasminoides) περιλαμβάνει πολλές καλλιεργούμενες ποικιλίες. Η γαρδένια η ιασμοειδής κατάγεται από την Κίνα όπου φυτρώνει άγρια, αν και οι πιο γνωστές ποικιλίες της προήλθαν από καλλιέργεια.

Οι αποξηραμένοι καρποί της γαρδένιας αποτελούν ένα από τα πλέον δραστικά φάρμακα της παραδοσιακής Κινέζικης βοτανοθεραπείας. Το εκχύλισμα του καρπού της γαρδένιας χρησιμοποιείται επί αιώνες σε Ασιατικές χώρες για θεραπευτικούς σκοπούς και φαίνεται ότι δρα ως αντιφλεγμονώδες, αντιπυρετικό και αντιυπερτασικό φάρμακο. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για την επούλωση πληγών. Ακόμη, στην παραδοσιακή Κινεζική ιατρική το εκχύλισμα αυτό χρησιμοποιούνταν για τη θεραπεία της ηπατίτιδας και του διαβήτη. Επιπλέον χρησιμοποιείται και ως μια φυσική χρωστική ουσία διαφόρων τροφίμων.

Η δραστική ουσία του εκχυλίσματος είναι η γενιπίνη (GP), μια σχετικά απλή οργανική ένωση, η οποία βρίσκεται στο εκχύλισμα κυρίως ως γλυκοζίτης με γλυκόζη (γενιποζίτης) ή γεντιοβιόζη (γενιπινο-1,β-γεντιοβιοζίτης). Οι γλυκοζίτες μετά τη λήψη, υπόκεινται σε ενζυματική υδρόλυση στο έντερο ή το ήπαρ απελευθερώνοντας γενιπίνη. Πειράματα που βρίσκονται σε εξέλιξη πιθανολογούν τη γενιπίνη ως αναστολέα του διαβήτη τύπου ΙΙ και ως αντιφλεγμονώδες. Η καλλωπιστική γαρδένια έχει σκούρα και έντονα πράσινα αντίθετα φύλλα και μπορεί να φτάσει σε ύψος μέχρι 2,50 μέτρα με σχεδόν παρόμοιο πλάτος.



Τα φύλλα είναι γυαλιστερά και δερματώδη. Σε ώριμη ηλικία το φυτό έχει συνήθως σφαιρικό σχήμα και μέτρια εμφάνιση. Μπορεί όμως να διαμορφωθεί και σε σχήμα μικρού δένδρου (Bonsai) ή μεγαλύτερου. Ανθοφορεί συνήθως την άνοιξη και το καλοκαίρι αν και μπορεί να ανθίζει όλο το χρόνο, αν έχει τις κατάλληλες συνθήκες. Τα λουλούδια της είναι κερώδη λευκά και γίνονται κίτρινα-κρεμ όσο ωριμάζουν. Έχουν ένα έντονο υπέροχο γλυκό άρωμα που μπορεί να σκορπιστεί εύκολα σε ένα κλειστό δωμάτιο. Αλλά και το ρεύμα του αέρα μπορεί να μεταφέρει το άρωμα σε έναν καλοκαιρινό κήπο. Ως φυτό εσωτερικού χώρου δεν την αφήνουμε να ξεπεράσει τα 60-80 εκ. κάνοντας κορυφολογήματα το φθινόπωρο και την άνοιξη. Αν θέλετε να μεγαλώσετε στο σπίτι σας μια γαρδένια θα πρέπει να δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που να μοιάζει με το φυσικό της (στην νότια Κίνα και την Ιαπωνία), με ζεστές μέρες, κρύες νύχτες και αρκετή ατμοσφαιρική υγρασία. Η γαρδένια θα πρέπει να έχει πλούσιο χώμα και όξινο(pH από 4.5 - 5.5).

Οι γαρδένιες που αγοράζετε από τα ανθοπωλεία ή τα φυτώρια έχουν συνήθως τέτοιο χώμα, μίγμα καστανοχώματος, ερεικοχώματος ή κουμαροχώματος. Το χώμα θα πρέπει να είναι αφράτο και να επιτρέπει την γρήγορη αποστράγγιση και ακόμα να έχει την δυνατότητα να συγκρατεί υγρασία. Υπάρχουν στην αγορά συσκευασίες με εδαφικά μείγματα ειδικά για γαρδένιες, καμέλιες και αζαλέες που είναι φυτά που χρειάζονται όξινο χώμα. Φυτέψτε το φυτό σας σε πλαστική γλάστρα με τρύπες στον πάτο για καλή αποστράγγιση. Αυτή είναι η καλύτερη επιλογή για να έχει το φυτό σας την σωστή υγρασία.

Το φυτό χρειάζεται μεταφύτευση κάθε 2-3 χρόνια, την άνοιξη, εκτός αν φαίνεται ότι οι ρίζες του έχουν αναπτυχθεί πολύ οπότε θα το μεταφυτέψετε νωρίτερα. Το κλάδεμα της γαρδένιας γίνεται νωρίς την άνοιξη, για τη δημιουργία νέων βλαστών και διατήρηση του σχήματος, με προσοχή ώστε να μην κοπούν ανθοφόροι οφθαλμοί (μπουμπούκια). Για να προωθήσετε την ανθοφορία του φυτού την άνοιξη θα πρέπει εκτός από τους βλαστοφόρους οφθαλμούς να εκπτυχθούν και αρκετοί ανθοφόροι. Αυτό επιτυγχάνεται με την κατάλληλη φροντίδα του φυτού και διατηρώντας ένα υγιές οικολογικό περιβάλλον.



Για να αναπτυχθεί η γαρδένια με υγιή και ομαλό τρόπο θα πρέπει να προσέξετε πολύ την εδαφική υγρασία. Το συχνό πότισμα κατά την διάρκεια ζεστών και ξηρών περιόδων είναι απαραίτητο για την υγεία της γαρδένιας. Το πότισμα είναι απαραίτητο γιατί από αυτό εξαρτάται κατά πολύ ο αριθμός των μπουμπουκιών που θα ανθίσουν εντελώς πάνω στο φυτό. Αν το φυτό δεν ποτίζεται τακτικά πολλά μπουμπούκια μπορεί να πέσουν πριν ανοίξουν. Γι' αυτό όταν το φυτό είναι φορτωμένο με μπουμπούκια οι μεγάλες μεταβολές στην υγρασία του χώματος θα πρέπει να αποφεύγονται. Ποτίζετε το φυτό με χλιαρό νερό πάντα από το πάνω μέρος της γλάστρας. Μην αφήνετε το φυτό να κρατάει πολύ νερό. Αν έχετε πιατάκι αποστράγγισης κάτω από την γλάστρα να προσέχετε ο πάτος της γλάστρας να μην έρχεται σε άμεση επαφή με το πιατάκι. Αν η γαρδένια παραποτιστεί τα φύλλα της και τα μπουμπούκια της θα πέσουν και οι ρίζα της θα σαπίσει. Μερικές φορές το νερό της περιοχής μας δεν είναι κατάλληλο για την γαρδένια και μπορεί να αλλάξει το pH του χώματος της γλάστρας και να το μετατρέψει από όξινο σε αλκαλικό. Τότε εμφανίζεται μια ανωμαλία στο φυτό που λέγεται χλώρωση. Τα φύλλα χάνουν το χρώμα τους, γίνονται σχεδόν κίτρινα και έχουν σκουροπράσινες νευρώσεις. Αν συμβεί κάτι τέτοιο στο φυτό σας το πρόβλημα διορθώνεται προσθέτοντας λίγο οργανικό σίδηρο στο χώμα της γλάστρας.

Η γαρδένια κατά την διάρκεια της ημέρας πρέπει να βρίσκεται σε περιβάλλον με θερμοκρασία 20 με 25 βαθμούς. Η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της νύχτας είναι ίσως πιο σημαντική αν θέλετε το φυτό σας να ανθίσει. Αν ξεπεράσει τους 15 με 18 βαθμούς για μερικές νύχτες στην σειρά δεν θα βγάλει καινούρια μπουμπούκια. Τα μπουμπούκια σχηματίζονται καλύτερα σε σταθερή θερμοκρασία 15-16 βαθμούς. Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι η γαρδένια δεν θέλει ξαφνικές αλλαγές στην θερμοκρασία του περιβάλλοντος της είτε προς το κρύο είτε προς τη ζέστη. Κάθε τέτοια αλλαγή προξενεί πέσιμο των μπουμπουκιών.
Όπως όλα τα ανθοφόρα φυτά, η γαρδένια χρειάζεται αρκετό φως για να ανθίσει, το χειμώνα απαιτεί περίπου 4 ώρες απευθείας ηλιακό φώς, και ειδικά το καλοκαίρι όχι άμεσο ηλιακό φως. Το άμεσο ηλιακό φως δημιουργεί ξηρό περιβάλλον πράγμα που δεν κάνει καλό σε φυτά που αγαπούν την υγρασία. Έτσι η καλύτερη θέση για την γαρδένια μέσα στο σπίτι είναι κοντά σε ένα νότιο παράθυρο με ελαφριά κουρτίνα. Ωστόσο πολλές φορές ο φωτισμός αυτός δεν αρκεί. Όταν έχει συννεφιά για αρκετές ημέρες τα μπουμπούκια μπορεί να πέσουν από το φυτό ή να μην βγάλει μπουμπούκια καθόλου. Για να προλάβετε κάτι τέτοιο χρησιμοποιήστε τεχνητό φωτισμό για το φυτό όσο ο καιρός είναι συννεφιασμένος.

Η γαρδένια δεν αντέχει τον ξηρό αέρα (χαμηλά επίπεδα υγρασίας). Τοποθετήστε την μακριά από θερμαντικά σώματα και έχετε πάντα κάτω από την γλάστρα ένα πιατάκι με νερό. Αν ο αέρας είναι πολύ ξηρός στο δωμάτιο τα μπουμπούκια θα πέσουν. Ο ψεκασμός με νερό στο φύλλωμα είναι ωφέλιμος αν και μερικές φορές το φυτό έχει την δική του υγρασία. Η γαρδένια δεν είναι ανθεκτική στις παγωνιές. Ωστόσο μπορεί σε ορισμένες περιοχές με ηπιότερο κλίμα να διατηρηθεί έξω στον κήπο και τον χειμώνα.

Για να διατηρήσετε το φυτό έξω σε κήπο, διαλέξτε μια τοποθεσία με φιλτραρισμένο ηλιακό φως ώστε το φυτό σας να έχει κάποια προστασία το μεσημέρι. Πρέπει επίσης να προστατεύεται και από τους ανέμους. Το έδαφος πρέπει να έχει καλή αποστράγγιση και να είναι όξινο (προσθέστε τύρφη), και πλούσιο σε οργανικές ουσίες Διατηρείστε την υγρασία προσθέτοντας λίγα ποτισμένα ξερά φύλλα γύρω από τον κορμό του φυτού.

Η λίπανση του φυτού γίνεται κάθε 2 εβδομάδες την άνοιξη και το καλοκαίρι με όξινο υδατοδιαλυτό λίπασμα. που περιέχει ιχνοστοιχεία, κατάλληλο για οξύφιλα φυτά (όπως η γαρδένια). Τέτοιου είδους λίπασμα βοηθά να διατηρηθεί το pH του εδάφους στα σωστά επίπεδα. Αν το φυτό σας αρχίζει να βγάζει πολύ ανοιχτόχρωμα πράσινα φύλλα η αιτία είναι προφανώς η έλλειψη αζώτου. Λιπάνετε με το ανάλογο λίπασμα.

Εχθροί και ασθένειες που μπορούν να προσβάλλουν το φυτό γαρδένια, όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες δεν είναι οι ιδανικές και το φυτό είναι αδύναμο, είναι οι αφίδες, τα κοκκοειδή και οι τετράνυχοι, οι οποίοι μπορούν να καταπολεμηθούν με τον κλασσικό τρόπο της εφαρμογής φυτοφαρμάκων, όπως το Ντιμεκρόν, Βερτιμέκ ή Ακρέξ αλλά και με βιολογικό τρόπο με την εξαπόληση ωφέλιμων εντόμων. Το δρόσισμα του αέρα βοηθάει επίσης στο να μην εμφανίζεται τετράνυχος που βλάπτει το φυτό.

Η γαρδένια είναι ένα φυτό αρκετά διακοσμητικό, τόσο για το γυαλιστερό του βαθυπράσινο φύλλωμα, όσο και για τα πολύ αρωματικά, ολόλευκα άνθη του. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν φυτό εσωτερικού χώρου, διακοσμώντας με την παρουσία του το σαλόνι του σπιτιού σας.
Όπως επίσης μπορεί να τοποθετηθεί στην βεράντα ή το μπαλκόνι σας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ακόμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην Αρχιτεκτονική τοπίου και να φυτευτεί σε κήπους σε νότια έκθεση, προστατευμένο από το κρύο, τον ήλιο και τον αέρα, από άλλα μεγαλύτερα φυτά